Creatief met begrip

Maandagochtend 7.30 uur. D. toogt naar achteren met een stuk achterstallige krant.
"Ik ga proberen te achterhalen wat duurzaam tegenwoordig betekent."
Weldra hoor ik hem door de deur heen briezen:
"Ik kan er niet tegen als begrippen om de dertig jaar van betekenis veranderen."
Het is de moderne midlife crisis. Je twijfelt niet meer aan jezelf maar aan de wereld, die steeds ongrijpbaarder wordt.

Het begon vroeg in de jaren '90. De ankers van het bevredigen van je dagelijkse behoeftes _ de post, de trein, het water-, gas- en electriciteitsbedrijf_ veranderden van naam, logo en bedienend personeel. Na 6 maanden veranderden die weer. En zo voort en zo verder. Je begon maar net te wennen aan het drijfzand van je maatschappelijke kaders toen dat gevaarlijk hellend vlak andersoortige vastigheden op de ingezeepte plank plaatste, en vakkundig liet afglijden. Tot vaste begrippen aan toe.

Zo is onlangs veel te doen geweest om duurzaamheid. Van de krant moesten wij naar allerlei georganiseerd om het begrip duurzaamheid heen, in het kader van Amsterdam-duurzaam of iets dergelijks. Zo moesten wij ergens kindjes in Afrika nadoen die met schelpjes spelen. We moesten sponsorlopen op cruiseschepen, en nog een krant vol van zulks verheffends. Maar in grote gedeeltes van Afrika heb je niet eens schelpjes, heb je als kind niets, he-le-maal niets om mee te spelen. Ja een tak misschien en af en toe een conserveblik. Gewichtigdoenerij is dat. En een goed voorbeeld van de begripsinflatie die onze taal teistert. Duurzaam is niet meer duurzaam zo blijkt. Duurzaamheid was: anticonsumentisme, tegen verspilling, zo natuurlijk mogelijk, zo sterk mogelijk om lang mee te gaan. Is geworden tot: modieus en veel kopen onder het mom van "het is duurzaam dus het kan geen kwaad". Hippe kledingszaken die ook veel willen verkopen. Containers vol "duurzame" troep die we absoluut in huis moeten hebben willen we meetellen. Belachelijk goedkope vliegtickets met milieu-aflaat (de CO2 wordt gecompenseerd... en de berg gifstoffen door zo'n vlucht gegenegeerd?). Autofabrieken die op volle toeren draaien om hybride (lees: milieuvriendelijke) auto's bij milioenen op de volgestopte wegen te lanceren. Groene banken van wie om de week glossy reklame op de mat valt (CO2-oké gemaakt hoor!). Energiebedrijven die als leeuwen vechten om ons zoveel mogelijk energie te laten misbruiken. Steeds meer apparaten waar we niet om gevraagd hebben met steeds meer knoppen voor steeds meer functies waar we ook niet om gevraagd hebben. Die knoppen dienen ook zo iel te worden gemaakt dat ze altijd precies één maand na het vervallen van de garantie uitvallen. Apparaten waar geen aan- en uitknop op zit, want apparaten dienen tegenwoordig eeuwig aan te blijven, met groene energie, dat wel. Gesponsoord door Shell, opperbevelhebber van de duurzamen, op z'n minst. Of door subgoden Nuon, Adidas, The Body Shop... Dat om je tanden electronisch te poetsen nog heuse kerncentrales in werking gehouden moeten worden is blijkbaar een brug te ver voor het synaptisch vermogen van de milieubewuste consument der 21ste eeuw. Het credo "less is more" is knip/plak vervangen door "klimaatneutraal handelen." Vèèl handelen wel te verstaan.

Je bent overigens allang gestopt met fotograferen, met video's opnemen, met handleidingen lezen in het algemeen. Je weet toch dat je apparaat het zal begeven eer je die onleesbare gebruiksaanwijzing onder de knie hebt. Bovendien weigeren die apparaten te doen wat je wilt. Je druk op het knopje is hooguit een signaal aan het hoogst intelligente goedje dat je de intentie hebt gevoeld om je in de richting van het verrichten van iets te begeven. Verder is het aan het aan de machine om na te denken of zij zin heeft in het ontwikkelen van jouw projekt, en om dat eventueel tot voltooiing te brengen, onder haar eigen voorwaarden, waar je niets maar dan helemaal niets tegen in te brengen hebt. De fotocamera zal zelf beslissen wanneer de shot wordt gemaakt, de wasmachine zal helemaal in haar eentje de was wegen en het programma afstellen op wat ze gemeend heeft aan te treffen in haar trommel. De magnetron zal je tot het einde der dagen snerpend blijven roepen tot je hem verlost van zijn vrachtje.

Waar zijn trouwens de grote lekkere knoppen van flink metaal die je stevig moest in- en uitdrukken? Waar zijn de goede materialen gebleven? Waar zijn de la's die je met een flinke duw terug kon schuiven? Waar kan ik nog een wasmachine kopen die niet zelf denkt? Een stofzuiger die ik kan mishandelen? Een toetsenbord waar ik op kan rammen? Een televisie die ik kan slaan om mijn razernij om de stomme programma's bot te vieren? Het lijkt alsof alles tegenwoordig voor fragiele meisjes wordt gefabriceerd. Alsof de wereld wordt gemaakt voor en door blingblinggrage pubertjes. Waar blijven de reacties van de grofgebouwde kerels? Waarom eisen zìj niet de terugkomst van de stevige knop?

Vroeger betaalde je een aflaat in de kerk om vrij van zonden te worden verklaard. Nu plant je een boom om je milieuschuld af te lossen. De pietepeuterigheid van de tegenwoordige duurzaamheid.